Kaedah Bermazhab

Adakah wajib beriltizam dengan satu mazhab?

Dalam permasalahan ini, terdapat 3 pendapat daripada ulamak ahli usul:

Pendapat pertama: Wajib beriltizam dengan satu mazhab kerana seseorang itu telah beri’tikad bahawa imam itu berada di dalam kebenaran.

Pendapat kedua: Tidak wajib bertaqlid kepada satu mazhab dalam setiap masalah berlaku bahkan dia boleh bertaqlid kepada mana-mana mazhab imam mujtahid yang dia ingini. Sekiranya seseorang itu bertaqlid kepada mazhab Hanafi, atau mazhab Syafie dia tidak wajib berterusan dengan mazhab tersebut bahkan dia boleh berpindah kepada mazhab lain.[1]Contohnya: Seseorang itu bersolat dengan mazhab Hanafi, pada keesokan harinya dia boleh bersolat dengan mazhab Syafie.

Pendapat ketiga: Imam Hamidi dan Imam Kamal ibnu Humam berpendapat sekiranya seseorang tersebut beramal dengan sesuatu mazhab di dalam sesuatu masalah, maka dia tidak lagi boleh bertaqlid kepada mazhab yang lain. Sekiranya amalan tersebut belum dilakukan, maka dia boleh bertaqlid kepada mazhab yang lain.

Pentarjihan: Dr Wahbah Zuhaili[2] telah mentarjihkan pada pendapat yang kedua, mengatakan ianya pendapat yang terkuat. Pada pendapat penulis, pendapat ini adalah yang benar kerana Allah tidak mewajibkan kita mengikut kepada mazhab yang tertentu, sebaliknya Allah mewajibkan kita mengikut al-Quran dan al-Sunnah dan bertaqlid kepada suatu mazhab yang tertentu bukanlah sebagai suatu nazar yang wajib dipatuhi.

Hukum bertaqlid selain daripada mazhab yang empat

Dalam masalah ini, ulamak-ulamak berselisih pendapat:

Pendapat pertama: Kebanyakan ulamak terkini berpendapat tidak boleh bertaqlid selain daripada mazhab yang empat kerana mazhab-mazhab tersebut telah ditulis dan disusun dan kerana boleh membawa kesilapan ketika bertaqlid.

Pendapat kedua: Sebahagian daripada ulamak berpendapat bahawa boleh bertaqlid kapada mazhab-mazhab selain daripada mazhab yang empat tetapi tidak boleh berfatwa dengan pendapat tersebut.

Pendapat ketiga: Berkata Imam Izzudin Abdul Salam,“Sekiranya sahih penukilan pendapat itu daripada ulamak selain daripada mazhab yang empat, maka boleh bertaqlid kepada pendapat tersebut walaupun bukan daripada mazhab yang empat”.

Pentarjihan: Dr. Wahbah Zuhaili mentarjihkan bahawa pendapat Imam Izzuddin adalah yang rajih. Imam Qaradhawi juga mengatakan bahawa boleh bertaqlid selain daripada mazhab yang empat dalam fatwa mu’assarah (fatwa isu semasa).

Permasalahan talfiq

Pengertian Talfiq: Melakukan sesuatu ibadat dengan cara yang tidak diperkatakan oleh mujtahid. Ini bererti melakukan tindakan di dalam suatu masalah dengan menggunakan dua atau lebih pendapat di mana ia membawa kepada suatu hukum yang tersentuh salah satu daripada dua pendapat daripada imam-imam mazhab. Contohnya: Seseorang mengambil wuduk mengikut mazhab syafie dengan tidak menyapu ¼ kepalanya tetapi apabila dia tersentuh kemaluannya, dia mengikut mazhab hanafi agar tidak batal wuduknya.

Permasalahan ini terdapat khilaf di antara alim ulamak:

Pendapat pertama: Talfiq tidak dibenarkan, ini adalah pendapat kebanyakan ulamak mutaakhirin.

Pendapat kedua: Pendapat yang membolehkan talfiq.

Pendapat ketiga: Pendapat yang hanya membenarkan talfiq ketika darurat. Perkara ini susah untuk dilaksanakan dalam ibadah atau muamalat dan bertentangan dengan toleransi syariat[3].

Pentarjihan: Dr Wahbah memberi komennya dengan berkata: “Sesungguhnya agama Allah itu mudah, tidak menyusahkan. Sesungguhnya pendapat yang membolehkan talfiq adalah untuk mempermudahkan kepada manusia khususnya dalam ibadah dan muamalat”.

Firman Allah s.w.t.:
Dan Allah tidak menjadikan dalam agama sebarang daripada bebanan (al-Hajj: 78).

Sabda Nabi s.a.w.:
بعثت بالحنيفة السوحت
Aku diutuskan dengan syari’at yang mudah.

Dalam ‘Fatwa Syariah’ ms 76, Imam Hasanin Makhluf berpendapat bahawa talfiq adalah boleh dalam masalah-masalah berlainan samada dalam keadaan darurat atau tidak darurat meliputi ibadah dan muamalat untuk kerahmatan kepada umat. Beliau menyebutkan lagi sekiranya seseorang itu berwuduk menggunakan mazhab Hanafi dan bersolat dengan bertaqlid kepada mazhab Syafie atau sebaliknya itu adalah harus.

Beliau berkata, tattabu’ rukhas[4] dalam masalah berlainan tidak mengapa kerana tidak menyanggah ijmak. Beliau mengatakan dalam menjawab pertanyaan orang meminta fatwa bahawa talfiq dengan menggunakan tattabu’ rukhas adalah harus seperti seseorang itu menggunakan air musta’mal yang sedikit untuk berwuduk kemudian dia bertaqlid kepada mazhab Hanafi bahawa menggosok dan niat adalah tidak wajib maka semua tindakan adalah harus.

Beliau juga menyatakan seseorang yang berwuduk dengan mazhab Syafie kemudian dia tersentuh wanita dan bersolat tanpa mengulangi wuduk dengan bertaqlid kepada mazhab Hanafi maka talfiq ini adalah harus.

[1] Rukhsah Syariyyah, Dr Wahbah Zuhaili
[2] Rukhsah Syariyyah, Dr Wahbah Zuhaili
[3] Tafsir al-Tahrir, Jilid 2, m/s 253-254; al-Takrir wa al-Tahbir, Jilid 3, m/s 447-448; Fawatih Rahmut, Jilid 2, m/s 438; Ustaz Mazlee Malik.
[4] Lihat definisi pada tajuk seterusnya dalam "Kompilasi Permasalahan Feqah"

- Dipetik dari "Kompilasi Permasalahan Feqah" terbitan PPIM-RSC (Volgograd) 2010

Naskah berformat PDF (3.9mb) boleh dimuat turun di pautan ini.